ویروس کرونا چیست؟
ویروس کرونا برای اولین بار در شهر «ووهان چین» شناسایی شد. البته اگر بخواهیم آن را بهتر معرفی کنیم، باید گفت سارس (SARS، سندرم تنفسی حاد شدید) و مرس (MERS، سندرم تنفسی خاورمیانه) از نسخه‌های قدیمی‌تر این ویروس هستند. به همین دلیل ممکن است آن را با نام بالینی SARS-CoV-2 (سندرم تنفسی حاد شدید کروناویروس ۲) نیز بشنوید. نام ویروس کرونا از کلمه لاتین corona، به معنای تاج یا هاله، گرفته شده است که به ظاهر تاج مانند اطراف ویروس اشاره می‌کند.
ساختار ویروس کرونا چگونه است؟
ویروس‌ها ساختار خیلی ساده‌ای دارند. آنها دارای یک لایه پروتئین هستند که به دور ماده ژنتیکی DNA یا RNA پیچیده شده است. به بیان ساده‌تر ویروس یک جعبه پروتئینی است که مواد ژنتیکی در داخل آن وجود دارد. خود این ماده ژنتیکی هم مولکول‌هایی دارد که می‌توانند به‌صورت زنجیره‌ای از حروف باشند. هر بخش از حروف نیز کدهایی دارند که به قسمت خاصی از پروتئین دستور می‌دهند تا ویروس چگونه عمل کند.
انواع ویروس کرونا
بیش از ۲۰۰ نوع ویروس کرونا وجود دارد، برخی از آنها برای شما بسیار آشنا هستند. دانشمندان ویروس کرونا را به چهار دسته تقسیم کرده‌اند: آلفا، بتا، گاما و دلتا. هفت نوع این ویروس‌ها روی انسان‌ها اثر می‌گذارند.
- ۲۲۹E (آلفا)
- NL63 (آلفا)
- OC43 (بتا)
- HKU1 (بتا)
- MERS-CoV، ویروس بتا که باعث بروز سندرم تنفسی خاورمیانه می‌شود ( مرس، MERS)
- SARS-CoV، ویروس بتا که باعث بروز سندرم حاد تنفسی می‌شود ( سارس، SARS)
- SARS-CoV-2، که باعث بروز کووید-۱۹ می‌شود
چهار نوع آن (NL63 ، ۲۲۹E ، OC43 و HKU1)، هر ساله مسئول ۱۵ تا ۳۰ درصد موارد سرماخوردگی در جهان بوده و بومی شناخته می‌شوند. ۲ نوع دیگر (سارس و مرس) اپیدمیک شناخته می‌شوند. سارس، که ۲۶ کشور را درگیر کرد، برای اولین بار در استان گوانگدونگ در جنوب چین در سال ۲۰۰۲ شناسایی شد. پس از آن مرس، اولین بار در سال ۲۰۱۲ در خاورمیانه شایع شد. هفتمین ویروس کرونا Sars-Cov-2 است؛ ویروس کرونای جدیدی که باعث کووید می‌شود و منشأ آن در حال حاضر ناشناخته است.
تفاوت اصلی کرونا ویروس‌ها در شدت بیماری است. شدت علائم بیماری در چهار ویروس تنفسی اول خفیف تا متوسط است. در حالی که سارس و مرس می‌توانند منجر به بیماری تنفسی با شدت بالا شوند. داده‌های به دست آمده تاکنون نشان می‌دهد که شدت علائم Sars-Cov-2 از خفیف و متوسط تا شدید متغیر است. از نظر مولکولی، ویروس‌های کرونا تفاوت‌هایی در توالی ژنتیکی و همچنین گیرنده‌های سلولی مورد استفاده خود دارند.
سندروم تنفسی خاورمیانه (MERS)
در سپتامبر سال ۲۰۱۲، نوع جدیدی از ویروس کرونا با عنوان سندروم تنفسی خاورمیانه (MERS-CoV) شناسایی شد. به نظر می‌رسد که این ویروس در انتقال از انسان به انسان چندان سریع عمل نکند، زیرا بیشتر افراد مبتلا، ویروس را انتقال نمی‌دادند. تا ۳۰ اکتبر سال ۲۰۱۳، ۱۲۴ مورد و ۵۲ مرگ در اثر این ویروس در عربستان سعودی گزارش شد.
در دسامبر سال ۲۰۱۹، ۲۴۶۸ مورد از عفونت MERS-CoV توسط آزمایشات تأیید شدند، که ۸۵۱ مورد مرگ‌ومیر در آن وجود داشت، یعنی نرخ مرگ‌ومیر حدود ۳۴.۵%.
سندروم تنفسی حاد (SARS)
سارس نام یک بیماری تنفسی است که در اثر ویروس SARS-CoV رخ می‌دهد. این کلمه مخفف سندرم حاد تنفسی است. شیوع جهانی سارس از اواخر سال ۲۰۰۲ تا اواسط سال ۲۰۰۳ ادامه داشت. در این میان، بیش از ۸۰۰۰ نفر به این ویروس مبتلا شدند و ۷۷۴ نفر جان خود را از دست دادند. باورها بر این است که منشا SARS-CoV از خفاش بوده است. گفته می‌شود این ویروس قبل از انتقال به انسان از خفاش به یک میزبان حیوانی واسط، گربه‌ی زباد، منتقل شده بود.
کرونا دلتا
کرونا دلتا (کرونا هندی) برای اولین بار در هند شناسایی شد و نشانه‌هایی از مقاومت نسبی در برابر واکسن‌ها را نشان داد. به نظر می‌رسد که سویه دلتا حدود ۶۰٪ قابل انتقا‌ل‌تر از نوع آلفا (کرونا انگلیسی) است. محققان هنوز مطمئن نیستند که چرا نوع دلتا در مقایسه با دیگر گونه‌ها قدرت انتقال بیشتری دارد. آنها فکر می‌کنند که تغییر در بخش پروتئینی ویروس، ممکن است ورود به سلول‌های انسانی را آسان کند. یک مطالعه اولیه دیگر نشان می‌دهد که جهش در نوع دلتا، شاید باعث شده است تا ویروس به محض اتصال خیلی راحت‌تر به سلول‌های انسانی بچسبد. در نتیجه می‌تواند تعداد بیشتری از آنها را آلوده کرده و بر سیستم ایمنی بدن غلبه کند.
کرونا امیکرون
سازمان بهداشت جهانی WHO، در ۲۶ نوامبر ۲۰۲۱، سویه جدیدی از کرونا ویروس در آفریقای جنوبی را شناسایی کرد. این واریانت با عنوان B.1.1.529 یا همان امیکرون (Omicron) معرفی شد. تحقیقات در مورد ماهیت و ویژگی‌های این سویه همچنان ادامه دارد. با این حال به نظر می‌رسد، امیکرون بیشتر جوانان و کودکان را درگیر می‌کند و همچنین توانایی خنثی کردن ایمنی ناشی از واکسن کرونا را نیز دارد.
کرونا خفیف
اکثر افرادی که در معرض SARS-CoV-2 قرار می‌گیرند؛ دچار علائم خفیف می‌شوند یا اصلا علامتی ندارند، ولی این به چه معناست؟ کرونا خفیف هم به فرد احساس بی‌حالی می‌دهد؛ اما بیمار می‌تواند با استراحت در خانه و بدون مراجعه به بیمارستان کاملا خوب شود. با این حال، بیماری از آنها به دیگران منتقل می‌شود و به نظر می‌رسد نرخ تلفات به ۰.۵ تا ۱.۰% رسیده است. اما چند سوال مهم، آیا کسی که یک بار به کرونای خفیف دچار شده؛ دوباره بیمار می‌شود و ویروس را منتقل می‌کند؟ یا در برابر ویروس مصونیت پیدا خواهد کرد؟تحقیقات نشان می‌دهند بدن تمام کسانی که قبلا در تماس با ویروس کرونا قرار گرفته بودند، به خصوص اگر دچار بیماری خفیف شده باشند، آنتی بادی خنثی ساز تولید نمی‌کند.
راه های پیشگیری ویروس کرونا
بهترین راه برای پیشگیری از کووید-۱۹ رعایت پروتکل‌های بهداشتی است که در ادامه به آنها اشاره شده است:
- دست‌های خود را به دفعات و به درستی بشویید و با مواد ضدعفونی‌‌کننده تمیز نمایید.
- از ماسک استفاده کنید.
- این ویروس سنگین است و نمی‌تواند مسافت زیادی در هوا معلق بماند. بنابراین پیشنهاد می‌شود از افراد بیمار یا مشکوک و حتی از افراد به ظاهر سالم حدود یک و نیم تا دو متر فاصله بگیرید تا در اثر عطسه یا سرفه ناگهانی آنها، ویروس به شما منتقل نشود.
- از تماس نزدیک با افراد بیمار اجتناب کنید.
- از شرکت در اجتماعات تا حد ممکن خودداری کنید.
- از دست دادن و یا روبوسی که می‌تواند موجب انتقال ویروس شود، جدا خودداری کنید.
- از لمس کردن چشم، بینی و دهان خودتان اجتناب کنید.
- هنگامی که بیمار هستید، در خانه بمانید.
- در صورت سرفه یا عطسه دستمال کاغذی جلوی دهان و بینی خودتان بگیرید و سپس آن دستمال را به سرعت دور بیندازید.
- اشیا و سطوحی که با آنها سروکار دارید را دائماً پاک و ضدعفونی کنید.
- از دستمال یا اسپری شوینده خانگی استفاده کنید. اگر سطوح آلوده‌اند، اول با آب و صابون آن را بشویید و بعد ضدعفونی کنید.
- حتی اگر تمام اعضای خانه سالم هستند، سطوح را تمیز نگه دارید. ممکن است افراد بیمار علامتی نداشته باشند اما می‌توانند ویروس را منتقل کنند.
- بعد از رفتن به داروخانه، سوپرمارکت یا آوردن غذای بیرون یا روزنامه به خانه، دستان خود را به مدت ۲۰ ثانیه با صابون و آب گرم بشویید.
- قبل از خوردن میوه و سبزیجات، آنها را ضد عفونی کنید تا هرگونه میکروب پاک شود. اگر سیستم ایمنی بدنتان ضعیف است، بهتر است از محصولات منجمد یا کنسروی استفاده کنید.
- مدرکی مبتنی بر ابتلا به ویروس در اثر بسته‌های غذایی وجود ندارد. اما اگر مایلید می‌توانید ظرف غذای آماده یا مواد فروشگاه را تمیز و خشک کنید.
- کیسه‌های چندبار مصرف خرید را بعد از استفاده بشویید یا ضد عفونی کنید. پارچه ها را با آب گرم، بیشترین حرارتی که طبق دستور کارخانه به پارچه آسیب نمی‌رساند، بشویید و کاملا خشک کنید. هنگام شستشوی لباس‌های فرد بیمار، از دستکش یکبار مصرف استفاده کنید. بعد از تمام شدن شستشو، دستکش را دور بیاندازید و دستان خود را بشویید.
- نسبت به دفع صحیح زباله‌ها توجه داشته باشید.
- احتمالا طی مدت زمان رسیدن نامه یا سایر بسته‌های ارسال، ویروس می‌میرد. خطر از جانب فردی که بسته را تحویل می‌دهد متوجه شماست. تا جای ممکن از تماس با پستچی خودداری کنید. همچنین می‌توانید قبل از آوردن بسته به داخل خانه چند ساعت آن را بیرون بگذارید یا آن را با مایع ضد عفونی کننده اسپری کنید. بعد از دست زدن به نامه یا بسته دستان خود را بشویید.
- در صورت تمایل، می‌توانید کف کفش را ضد عفونی کنید و آن را در خانه نپوشید.
روش های تشخیص بیماری کرونا
بهترین و معتبرترین راه برای تشخیص کووید-۱۹ آزمایش pcr است. سایر تست‌ها تکمیلی بوده و به پزشکان کمک می‌کنند تا وضعیت بیمار را بهتر تحت نظر بگیرند. در ادامه به توضیح هریک از آنها پرداخته شده است:
تست PCR
این تست می‌تواند به شما بگوید که آیا در حال حاضر به کروناویروس مبتلا هستید یا خیر. تکنسین یک سوآپ پنبه‌ای ۱۵ سانتی متری را درون هر دو حفره بینی قرار داده و آن را برای مدت زمان ۱۵ ثانیه به صورت دورانی حرکت می‌دهد. این تست دردی نخواهد داشت؛ ولی ممکن است باعث احساس ناراحتی شود. سپس، سوآپ به یک آزمایشگاه جهت آزمایش مواد داخل بینی فرستاده می‌شود. نمونه‌گیری برای انجام این تست با استفاده از سواپ می‌تواند در ناحیه حلق نیز انجام شود. گاهی اوقات برای بالا بردن ضریب اطمینان، نمونه‌گیری از بینی و حلق همزمان انجام خواهد شد.
اگر سرفه همراه با خلط که به آن سرفه ی مرطوب یا پروداکتیو (خلط دار) گفته می‌شود، داشته باشید، ممکن است پزشک بخواهد برخی از محتویات سرفه‌ی شما را تست کند.
تست آنتی بادی
تست آنتی بادی می‌تواند نشان دهد که آیا شما قبلا در معرض ویروس ایجاد کننده کووید-۱۹ بوده اید و آیا بدنتان در تلاش برای دفاع از خود، آنتی بادی ساخته است یا خیر؟ حداقل دوازده روز بعد از مواجهه با ویروس طول می‌کشد تا مقدار کافی آنتی بادی برای شناسایی در تست، توسط بدن ساخته شود. برای انجام این تست به نمونه خون نیاز دارید و لازم نیست ناشتا باشید. تست‌های خون یا آنتی بادی (سرولوژی) به دنبال آنتی بادی‌هایی می‌گردند. بدن شما آنتی بادی‌ها را در زمان ابتلا به عفونت می‌سازد.
این تست به دانشمندان در جمع‌آوری اطلاعات در مورد چگونگی مبارزه‌ی سیستم ایمنی با کووید-۱۹ در بیماران بهبودیافته، کمک می‌کند. در این تست دو نوع آنتی بادی مهم را شناسایی می‌کنند:
- IgM، که بدن آن را به مدت دو هفته ساخته و سپس سطح آن افت می‌کند.
- IgG، که بدن آن را آهسته‌تر ساخته (حدود ۴ هفته) ولی معمولا دوام بیشتری دارد.
نمونه‌گیری از ترشحات بینی یا حلق، تنها می‌تواند وجود ویروس در بدن در حال حاضر را نشان دهد؛ ولی آزمایش خون نشان می‌دهد که شما تا به حال توسط ویروس آلوده شده‌اید یا خیر، حتی اگر علائمی نداشته باشید. این موضوع در یافتن میزان شیوع کووید-۱۹ توسط محققان، حائز اهمیت است.
تست سی تی اسکن قفسه سینه برای ویروس کرونا
طبق شواهد و مدارک موجود، انجام سی تی اسکن یا تصویربرداری با اشعه ایکس از قفسه سینه برای شناسایی بیماری کووید-۱۹ کافی نیست. تصویربرداری از قفسه سینه به تنهایی نقش محدودی در تشخیص کرونا دارد؛ اما وقتی این تصاویر به همراه تست‌های آزمایشگاهی، سابقه بیماری و معاینه فیزیکی بررسی شوند می‌توانند برای تشخیص بیماری کووید-۱۹ و شدت آن در برخی از بیماران موثر باشند.
اگرچه در سی‌تی اسکن و یا تصویر اشعه ایکس ریه‌های بیماران کوید-۱۹ موارد غیرطبیعی مشاهده می‌شود، اما این موارد غیرطبیعی می‌توانند مشابه بسیاری از مشکلات ریوی باشند. تست کرونا از آن دست آزمایشاتی است که نمونه‌گیری آنها به راحتی در منزل یا محل مورد نظر شما انجام می‌شود. مجموعه درمانکده آماده ارائه تست کرونا در منزل و محل مورد نظر شماست. برای این منظور کافی است سفارش خود را آنلاین در سایت ثبت کنید. نتیجه آزمایش در کمتر از ۲۴ ساعت کاری در اختیار شما قرار خواهد گرفت.
ویروس کرونا چگونه منتقل می شود؟
قطرات آب دهان یا مخاط بینی که ناقل ویروس تنفسی هستند، می‌توانند با عطسه یا سرفه، ۲ الی ۳ متر جابجا شوند. برای ایجاد عفونت، ویروس باید کاملاً وارد مجرای تنفسی شود؛ به همین دلیل توصیه می‌شود شیوه‌‌های پیشگیری از کرونا به دقت رعایت شوند.
این ویروس سنگین است و در نتیجه نمی‌تواند در هوا به مدت طولانی معلق بماند و سریعا به سمت پایین می‌رود و روی سطوح مختلف می‌نشیند. در این زمان اگر فرد سالمی به این سطوح دست بزند و سپس قبل از شستشوی دست‌ها غذا بخورد و یا دست به چشمان خود بزند، این ویروس وارد بدن شده و فعالیت تخریبی خود را آغاز می‌کند. همچنین در صورتی که فرد بیمار مستقیما به سمت صورت فرد سالم عطسه یا سرفه نماید، قطرات ریز حاوی ویروس به دستگاه تنفسی یا چشم‌های فرد سالم وارد می‌شود و او را بیمار می‌کند.
یک مطالعه‌ی کوچک اخیر عنوان می‌کند که ممکن است ویروس در مدفوع نیز وجود داشته باشد و سنگ دستشویی یا حمام را نیز آلوده کند. اما برای اثبات این ادعا باید تحقیقات بیشتری انجام شوند. همچنین گفته می‌شود احتمال انتقال بیماری از کولر و دستگاه‌های تهویه هوایی که باعث چرخش مجدد هوا می‌شوند نیز وجود دارد.
درمان ویروس کرونا
هنوز هیچ علاجی برای کووید-۱۹ وجود ندارد و حتی امیدوارکننده‌ترین روش‌های درمان تا به امروز فقط به گروه خاصی از بیماران کمک می‌کنند و منتظر آزمایشات بیشتر و به تایید رسیدن هستند. برخی از داروهای شیمیایی، سنتی یا خانگی، ممکن است باعث تسکین و کاهش علائم ویروس کرونا شوند. هیچ مدرکی مبنی بر اثربخش بودن این داروها در روند پیشگیری از کرونا یا درمان بیماری وجود ندارد. سازمان جهانی بهداشت (WHO) برای پیشگیری یا درمان کووید- ۱۹، مصرف خودسرانه هیچ دارویی (از جمله آنتی‌بیوتیک‌ها) را توصیه نمی‌کند.
ابتلای دوباره ویروس کرونا
آیا ممکن است بیمار پس از بهبودی مجدد دوباره مبتلا شود؟ این سوالی که از زمان ظهور کووید- ۱۹ به دفعات پرسیده شده است.اگر زمان بگذرد و مصونیت طبیعی وجود نداشته باشد، بله این فرد می‌تواند دوباره مبتلا شود. در مورد چهار ویروس کرونای تنفسی، موارد عفونت مجدد بعد از ۸ تا ۱۲ ماه مشاهده می‌شوند. به دلیل تازگی Sars-Cov-2، هنوز مدت زمان مشخصی برای ابتلا مجدد به آن مشخص نشده است.
مبتلایان ویروس کرونا چه کنند؟
به منظور پیشگیری از شیوع کرونا از بیماران درخواست شده است به نکات زیر دقت داشته باشند:
- در خانه بمانید مگر برای رفتن به مرکز خدمات پزشکی.افرادی که به کووید-۱۹ مبتلا شده‌اند (چه خفیف و چه شدید) باید در خانه بمانند، ایزوله و قرنطینه شوند.
- باید فعالیت‌های خارج از خانه را محدود کنید، مگر اینکه بخواهید به مرکز خدمات پزشکی بروید.
- به محل کار، مدرسه و مکان‌های عمومی نروید.
- از استفاده از حمل‌ونقل عمومی، تاکسی یا دوچرخه مشترک با افراد دیگر، اجتناب کنید.
- در صورت امکان از حمام جداگانه استفاده کنید.
- لازم است از تماس با حیوانات خانگی و حیوانات دیگر، در هنگامی که به بیماری کرونا مبتلا هستید، اجتناب کنید. هرچند گزارشی از ابتلای به حیوانات خانگی به بیماری کرونا وجود نداشته است، اما پیشنهاد می‌شود افرادی که به کرونا مبتلا شده‌اند، تماس خود را با حیوانات محدود کنند تا زمانی که اطلاعات بیشتری در مورد این ویروس حاصل شود.
- در صورت ابتلا به بیماری، دست‌های خود را قبل و بعد از تعامل با حیوانات بشویید و از ماسک صورت استفاده کنید.
- استفاده از ماسک صورت، هنگام تعامل با دیگران.
- دهان و بینی خود را با دستمال کاغذی در هنگام سرفه و عطسه بپوشانید. دستمال کاغذی را در یک سطل آشغال درب‌دار بیندازید. فوراً دستان خود را با آب و صابون برای حداقل ۲۰ ثانیه بشویید یا با استفاده از پد الکلی(۶۰%) الکل تمیز کنید.
- دستان خود را با آب و صابون برای حداقل ۲۰ ثانیه بشویید. بخصوص پس از گرفتن بینی، عطسه و سرفه، رفتن به حمام، پیش از خوردن غذا و یا تهیه مواد غذایی. اگر آب و صابون در دسترس نیست، با استفاده از پد الکلی با ۶۰% الکل دستان خودتان را تمیز کنید. اگر دستان شما کثیف هستند، بهترین گزینه آب و صابون است. از لمس کردن چشم‌ها، بینی و دهان خود با دستان شسته نشده اجتناب کنید.
- استفاده از وسایل شخصی خود را برای دیگران ممنوع کنید. شما نباید از ظروف، لیوان، قاشق و چنگال، حوله، و یا تختخواب افراد دیگر یا حیوانات خانگی استفاده کنید. در صورتی که از آنها استفاده می‌کنید، باید آنها را به خوبی با آب و صابون بشویید.
- سطوحی که با آنها تعامل دارید را هر روز تمیز کنید. هر سطحی که ممکن است شامل خون، مدفوع، یا سایر سیالات بدن باشد را پاک کنید. با استفاده از یک افشانه تمیز کننده، براساس دستورالعمل استفاده از محصول، این کار را انجام دهید. از دستکش استفاده کنید و در هنگام استفاده از محصول، تهویه هوای اتاق را بررسی کنید.
مراقبت های بعد از کرونا
به منظور کاهش عوارض روحی و روانی کووید-۱۹ به نکات زیر دقت کنید:
- رژیم غذایی سالم و برنامه ورزشی مرتب داشته باشید.
- بر روی حافظه خود کار کنید چرا که این بیماری حافظه را تحت تاثیر قرار می‌هد.
- مراقب علائم هشدار دهنده باشید. در صورت بروز با مراکز درمانی تماس بگیرید.
- به خودتان زمان بدهید و به تدریج فعالیت‌های خود را آغاز کنید.
- همچنان فاصله اجتماعی و دیگر نکات بهداشتی را رعایت کنید.
مراقبت های خانگی در حین کرونا
- بیمار را در یک اتاق منفرد با تهویه مناسب قرار دهید.
- اطمینان حاصل کنید که فضاهای مشترک (به عنوان مثال، آشپزخانه، حمام) به خوبی تهویه شده‌اند.
- اعضای خانواده باید در اتاق دیگری بمانند یا در صورت عدم امکان، فاصله حداقل ۱ متر از فرد بیمار را حفظ کنند.
- تعداد مراقبان را محدود کنید.
- بهداشت دست را بعد از هر نوع تماس با بیماران یا محیط نزدیک آن ها انجام دهید
- هنگام شستن دست‌ها با آب و صابون، بهتر است از دستمال کاغذی یکبار مصرف برای خشک کردن دست استفاده شود.
- برای محدود کردن ترشحات تنفسی، باید یک ماسک پزشکی در اختیار بیمار قرار داده شود و تا حد ممکن ماسک زده شود. ماسک را بلافاصله پس از استفاده دور انداخته و بهداشت دست را انجام دهید.
- از تماس مستقیم با مایعات بدن، به خصوص ترشحات دهان یا تنفس و مدفوع خودداری کنید.
- از ماسک یا دستکش استفاده مجدد نکنید.
- برای بیمار از لباس و ظروف مخصوص غذا استفاده کنید. این موارد پس از استفاده باید با صابون و آب تمیز شوند و به جای دور ریختن مجددا مورد استفاده مجدد قرار گیرند.
- سطوح در اتاق مراقبت از بیمار که اغلب روزانه لمس می شوند را ضدعفونی کنید.
- حداقل یکبار در روز سطوح حمام و توالت را تمیز و ضدعفونی کنید.
- لباس‌ها، ملحفه‌ها و حوله‌های حمام و دست بیمار را با استفاده از صابون‌های معمولی و آب و یا ماشین لباسشویی در دمای ۶۰-۹۰ درجه سانتیگراد با مواد شوینده خانگی معمولی تمیز کرده و کاملاً خشک کنید..
- از دستکش و لباس محافظ (به عنوان مثال پیش بندهای پلاستیکی) باید هنگام تمیز کردن سطوح یا دست زدن به لباس یا ملحفه آغشته به مایعات بدن استفاده شود.
- دستکش‌ها، ماسک‌ها و سایر زباله‌های تولید شده در هنگام مراقبت از بیمار را داخل یک سطل زباله درب‌دار در اتاق بیمار قرار دهید.
- از قرار گرفتن در معرض سایر موارد در معرض آلودگی از محیط نزدیک بیمار خودداری کنید.
منبع: درمانکده
